#1 I am so so

Tot wanneer is een portret nog actueel? Is een portret niet per definitie een afspiegeling van het verleden? En wat representeert het nu eigenlijk?

In feite is het fotografisch portret pure fictie en verwijst het hooguit naar de werkelijkheid. Het portret vertelt, suggereert, roept de vraag op: wie is deze mens?

Of wie zou deze mens kunnen zijn? Willen zijn, misschien nooit geweest…

In dat opzicht verschilt het fotografisch portret niet van het geschilderde of getekende, of gefilmde of geschreven portret. Alle zijn met beeldende middelen tot stand gebrachte interpretaties van iemand op een bepaald moment in de tijd tot stand gebracht.

foto’s: Ru Hensen; fotoalbum: Leo

Dit jonge portret van mij representeert een laag in de vertellingen die door mij tot stand zijn gebracht, de beschouwende, dromende, mijmerende, reflecterende laag. In de blik ligt dat ergens opgesloten, als ruimte, in het grensgebied van binnen en buiten en het ene oog meer naar binnen als het andere, die geheime wisselwerking die er altijd is, in elk mens natuurlijk.

Ik herinner me goed het moment, het was december 1960. Ik was nog maar net dertien jaar geworden. Ik had een fikse voorhoofdsholteontsteking achter de rug, nog in de laatste fase van herstellen. Op verzoek van mijn ouders, maakte een huisvriend, Ru Hensen, een reeks portretten van alle twaalf kinderen die mijn ouders met behulp van het universum de wereld in hadden gezet. Mijn jongste broertje Maarten was in dezelfde maand als mijn verjaardag één jaar oud geworden. Het gezin was compleet, de altijd gewenste twaalf waren er ook nog gekomen. Of zoals een journalist als onderschrift bij een portret van mijn vader schreef: hij werkte dag en nacht. Dat gold uiteraard ook voor mijn moeder.

De wens was deze twaalf portretjes in een lijst boven het Mariabeeld boven de schoorsteen op te hangen. Ru maakte deze portretjes, vrolijk, opgewekt, we hadden zin in het leven. Mijn ouders waren overeind gekrabbeld uit de oorlog met alle leed van dien. Ik verwijs daarnaar in Etude 5, over Louise Lobatto. Het was ook de wederopbouw, net als die van het gezin, een groeiende, tumultueuze beweging, het zou goed zijn ze even verstild te kunnen zien, op hun door het leven bepaalde rij in leeftijd. Dat betekent: Jan links, dan Mieke volgend, Lidwien, Veronica, Leo, Herman, Paul, Frank, Margriet, Joost, Pieter en tot slot helemaal rechts Maarten.

Mijn portret viel uit de toon. Dat is eigenlijk zo’n mooie benaming. Uit welke toon? Kleur, melodie? Het zou de opgewekte dynamische stroom verstoren. Van mij moest een nieuw portret gemaakt worden. Toen ik helemaal weer de oude (jonge) was, werd een nieuw portret gemaakt in maart 1961. Ditmaal vrolijk, opgewekt, levenslustig, het spatte er vanaf, al schemert er natuurlijk toch nog dat beschouwende in.

Ik was ook gehecht aan het eerste portret, dus plakte ik ze samen in een fotoalbum en schreef eronder: Wie ben ik vandaag? Zo of zo? Wat een mysterieuze vraag is dat, die ik in mijn hele leven nog niet heb opgelost.

Maar als ik moet kiezen, wordt het toch de eerste. De lachende is sprankelend, maar een lachend portret heeft altijd iets geslotens. Je kunt niet zomaar bij dat plezier komen. Waarom werd er gelachen en wat heeft dat met mij te maken die ernaar kijkt?

De niet lachende, geeft alle ruimte om erin te gaan, op te lossen, je ermee te verbinden, hij is onbestemd, open, vol vraagtekens over het leven.

Het net dertienjarig jongetje begint zijn identiteit te ontdekken, te bepalen, vraagt zichzelf af wie hij is, een vraag die tot dan toe niet aan de orde was, het zijn altijd anderen die dat doen. Zelf ben je gewoon wie je bent.

Ik ben natuurlijk beide, het lachende jongetje met de vis of dit ernstige in de onbestemde verte starende ventje. Dit portret heb ik gekozen als signatuur bij mijn blogs. Het is een actueel portret, ik kan niet anders zeggen, er is tijd overheen gegaan en leven sinds het moment van ontstaan, maar heeft nog niets aan actualiteit verloren.

Wie ben ik vandaag? Zo of zo. Krzystov Kieslowski, een van mijn geliefde cineasten beantwoord deze vraag in een gelijknamig filmportret dat zijn dichtbij zijnde medewerkers, cameraman, geluidsman maakte: I am so so.

Daar sluit ik me bij aan: I am so so. Volg mijn blik in de blogs, die zeker gedurende de hele Piano Etude periode, tot eind april, tweemaal per week zullen verschijnen: de ene op de maandag, om bij te komen van het weekend, de ander op de donderdag, om het weekend in te luiden.